Monday, January 23, 2012
Saturday, January 21, 2012
Fwd: Google Alert - agriculture technology
| ||
| Ag conference Feb. 1-2 in Grand Island Grant Tribune Sentinel The latest technologies in agriculture will be the focus of the 2012 Nebraska Agricultural Technologies (NeATA) Conference and Tradeshow Feb. 1-2 at the Midtown Holiday Inn in Grand Island. "The adoption of precision agriculture technologies has ... See all stories on this topic » | ||
| IFAD official advocates yield-enhancing technology The Nation By Our Reporter 4 minutes ago The IFAD Country Programme Officer in Nigeria, Dr Ben Odoemena, has advocated the adoption of yield-enhancing technology to make agriculture competitive. Odoemena said agriculture would not be competitive without improved ... See all stories on this topic » | ||
| AquaLiv Technologies' Subsidiary, AquaLiv Inc. Releases Update Concerning the ... Sacramento Bee "We absolutely love this deal that AquaLiv has put together," stated Bill Wright, CEO of AquaLiv Technologies, Inc. "Not only does AquaLiv get all the capital it needs to expand, but it locks in our first major agriculture customer right here in the ... See all stories on this topic » | ||
| Agriculture commissioner has goals to accomplish before he retires Daily Mail - Charleston But just over a year ago, when the state took over the former Dow Technology Park in South Charleston, then-Gov. Joe Manchin proposed the Agriculture Department move its labs there. Douglass figures the department could remodel space in Building 770 at ... See all stories on this topic » | ||
| Dairy technology entrepreneur declares bankruptcy Fresno Business Journal American Dairy Parks was formed to develop sustainable farming operations that employ energy efficient solutions and cutting-edge environmental practices. Fresno County created an Enterprise Zone designation that provided tax breaks in an area that ... See all stories on this topic » | ||
| Demonstration on squash cultivation MorungExpress Dimapur, January 19 (MExN): Agriculture Technology Management Agency (ATMA) Wokha Block on January 19 conducted a demonstration on squash Cultivation to the Commodity Interest Group (CIG), Longsa Village. Tsenyimo Humtsoe Supervisor (Sericulture ... See all stories on this topic » | ||
| Registration for the IDEAg Interconnectivity Conference Outpacing Projections MarketWatch (press release) The most innovative crop and animal agriculture producers will gather together with ag technology and equipment suppliers to discuss key issues in our connected agricultural future. With a focus on ROI, the conference presenters will discuss the ... See all stories on this topic » | ||
| Annual MAGIE Show Comes to Great Falls KFBB NewsChannel 5 To keep people up on the latest technology and there are just a lot of cool things to discuss about what's going on in agriculture. It's always a busy time," says Jim Sargent the agricultural director at KMON. The MAGIE continues Friday from 9 to 5 and ... See all stories on this topic » | ||
| Financial inclusion plan launched, loans Times of India Technology plays a vital role in providing banking facilities at to the doorstep of villagers in rural areas and rural people should be aware about how important is insurance for every individuals and business ventures, said Java. ... See all stories on this topic » |
| ||
| G.B. Pant University of Agriculture & Technology | SRF/JRF ... G.B. Pant University of Agriculture & Technology, inviting application for the post of SRF/JRF in the Department of Agronomy www.freshersworld.com ... jobs.freshersworld.com/detail/2012/01/19/G-B.../SRF-JRF |
Google Alert - organic farming
| ||
| Helping farmers grow organic crops better Times of India Attending to the farming community is what he enjoys doing. Vinay B Raghavendra, teaches biotechnology at the city's noted Teresian College and on weekends visits the farmers and extends expert advice on pest control. He also promotes organic farming. ... See all stories on this topic » | ||
| Homegrown Organic Farms acquires organic lemon ranch in San Diego County TheProduceNews.com By Press Release | January 20, 2012 Homegrown Organic Farms, based in Porterville, CA, recently acquired an organic lemon ranch located in the hillside microclimate of northern San Diego County. Homegrown Organic Farms owners and growers John France ... See all stories on this topic » | ||
| ||
| ||
| Organic group questions need to produce more food FarmersWeekly Mr Stopes' comments came as farm minister Jim Paice signalled his support for the organic sector. In a letter to the ORC conference, Mr Paice said organic farming was one of the pioneers of sustainable farming methods and that he was keen the sector ... See all stories on this topic » | ||
| Need to promote genetically-modified crops emphasised Business Recorder (blog) Pakistan and other countries of the region housing vast population have to promote 'genetically modified crops' rather than organic crops in order to meet the demand of increasing population and eliminate hunger from the world. ... See all stories on this topic » | ||
| Nature's Treat: Self-sustained Indoor Mushroom Farming Yentha Rising health awareness and the desire to "go back to basics" and embrace a natural way of living has made organic farming and terrace farming increasingly popular among people in urban areas. Lack of space, problems of fertilizing, pest control and ... See all stories on this topic » | ||
|
Google Alert - agriculture technology
| ||
| Agriculture technology GreaterKashmir.com This is for the first time such an article about the technology intervention for the agricultural fields of Kashmir has been written and that too at the right time. Agriculture university and Department of Agriculture should take active part in ... See all stories on this topic » | ||
| New farming technology to get through drought KFDA The agriculture industry is now focusing more on drought-tolerant seeds, which can grow with or without water and have shown promising results. Producers say implementing these new tools will provide a larger yield with less water, meaning more profit ... See all stories on this topic » | ||
| Centura Student Enjoys High Tech Ag Education NTV You can tell he is passionate about agriculture. I've known Ryan and his family and know he's a very hard worker and is very dedicated to the family farm." Centura is very much a rural school but also invested in technology. ... See all stories on this topic » | ||
| MAGIE open today and Saturday Great Falls Tribune 10:00 pm The Montana Agricultural and Industrial Exhibit, or MAGIE, will feature more than 200 booths this year, many with a focus on agriculture technology. The expo takes place today and Saturday from 9 am to 5 pm at the Four Seasons Arena. ... See all stories on this topic » | ||
| ||
| More testing finds GPS/LightSquared interference Southeast Farm Press • Agriculture groups are heavily engaged on this issue, because without a technical fix, LightSquared's technology would knock out most of an estimated 500000 precision receivers used in farm equipment, which have allowed for critical safety and ... See all stories on this topic » | ||
| ||
Friday, January 13, 2012
सुरवात नवीन द्राक्ष लागवडीची...
मध्यम व हलक्या जमिनीत द्राक्ष वेलीची वाढ चांगली होते. जमिनीतून पाण्याचा चांगला निचरा आणि क्षारता कमी असणे या गोष्टी द्राक्ष उत्पादनाच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या असतात. जमिनीचे भौतिक गुणधर्म उदा. मातीचा पोत, मातीची रचना, खोली व पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता, त्याचबरोबर रासायनिक गुणधर्म (मातीचा सामू व क्षारता इ. घटक) तपासूनच द्राक्ष लागवडीचा विचार करावा.
नवीन द्राक्ष लागवडीचा कालावधी सुरू होत आहे. हे लक्षात घेऊन आतापासूनच नवीन लागवडीची पूर्वतयारी सुरू करायला हरकत नाही. पूर्वीच्या काळाच्या तुलनेत आताची परिस्थिती पूर्णपणे बदलली आहे. द्राक्ष पिकातून चांगला नफा मिळवायचा असेल, तर लागवडीच्या नियोजनापासूनच योग्य ती काळजी घेणे महत्त्वाचे असते. द्राक्ष बाग उभारणीमध्ये हवामानाच्या परिस्थितीची महत्त्वाची भूमिका असते, त्यामुळे द्राक्ष लागवड करताना हवामानातील घटकांचा विशेषतः तापमान, सूर्यप्रकाश, पर्जन्यमान व सापेक्ष आर्द्रता या गोष्टींचा प्रामुख्याने विचार करणे गरजेचे आहे.
1) तापमान ः
द्राक्षवेलीच्या वाढीकरिता उष्ण व कोरड्या हवामानाची आवश्यकता असते. घडाच्या पक्वतेच्या काळात येणारा पाऊस हानिकारक असतो. वेलीच्या वाढीच्या काळामध्ये तापमान 40 अंश से.पेक्षा जास्त वाढल्यास फलधारणेवर विपरीत परिणाम होतो, उत्पादनात घट येते. त्याचप्रमाणे फळछाटणीनंतर कमीत कमी तापमान 15 अंश से.च्या खाली आल्यास डोळे फुटण्यास अडचणी येतात.
2) पर्जन्यमान ः
अधिक पावसाच्या प्रदेशामध्ये द्राक्ष लागवड अयोग्य ठरते. कारण खरड छाटणीनंतर सूक्ष्म घडनिर्मितीच्या काळात जास्त पाऊस असल्यास घडनिर्मिती होत नाही. फळ छाटणीनंतर जर बागेत जास्त पाऊस आला, तर विविध रोगांचा प्रादुर्भाव होऊन बागेत नुकसान होते. फळपक्वतेच्या कालावधीमध्ये जर पाऊस झाला, तर मणी तडकण्याची विकृतीसुद्धा जास्त दिसून येते.
3) सापेक्ष आर्द्रता ः
बागेमध्ये पाण्याचा कमी - अधिक वापर व पाऊस यावर त्या वातावरणातील आर्द्रता अवलंबून असते. बागेत जास्त आर्द्रता असलेल्या ठिकाणी विविध रोगांचा प्रादुर्भाव होत असतो, त्यामुळे द्राक्ष लागवडीकरिता जागेची निवड करताना सापेक्ष आर्द्रतेचा विचार करणे आवश्यक असते. बागेत हवा खेळती राहिल्यास आर्द्रता वाढणार नाही.
मातीसंदर्भातील घटक ः
द्राक्षबाग लागवड कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीमध्ये शक्य होत असली, तरी मध्यम व हलक्या जमिनीत वेलीची वाढ चांगली होते. जमिनीतून पाण्याचा चांगला निचरा आणि क्षारता कमी असणे या गोष्टी द्राक्ष उत्पादनाच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या असतात. जमिनीचा भौतिक गुणधर्म उदा. मातीचा पोत, मातीची रचना, खोली व पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता, त्याचबरोबर रासायनिक गुणधर्म (मातीचा सामू व क्षारता इ. घटक) इत्यादी बाबींचा द्राक्षवेलीसाठी जमिनीची निवड करताना विचार करावा.
1) मातीचा पोत ः
मातीचा पोत ठरवताना त्यामध्ये वाळू व चिकनमातीच्या कणांचे प्रमाण विचारात घेतले जाते. त्यावरून मातीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता, कॅटायन विनिमय दर, निचरा व पाण्याचा जमिनीतील शिरकाव निश्चित होतो. वाळूच्या कणांचे जेवढे प्रमाण जास्त, तेवढे मातीमधील हवा खेळण्याचे प्रमाण, तसेच पाण्याचे वहन चांगले होते, निचरा चांगला होतो; परंतु या जमिनीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता कमी असते. याउलट काळ्या चिकणमातीमध्ये पाणी चांगल्याप्रकारे धरून ठेवले जाते; परंतु पाण्याचा निचरा चांगला होत नाही, त्यामुळे द्राक्ष लागवडीसाठी या दोन्हींचा मध्य साधून मध्यम प्रकारच्या जमिनीची निवड योग्य ठरते.
2) मातीची रचना ः
मातीमधील कणांची रचना जमिनीची प्रतवारी (भारी, मध्यम व हलकी) या प्रकारामध्ये मोडते. भारी जमिनीत पाण्याचा निचरा न झाल्याने इतर समस्या उद्भवतात, तर खूप हलक्या जमिनीत पाण्याच्या दुर्भिक्षाचे परिणाम जाणवतात, त्यामुळे द्राक्ष लागवडीसाठी मध्यम प्रकारच्या जमिनीची निवड करावी. या जमिनीत मुळांची वाढ अतिशय चांगल्याप्रकारे होते; तसेच पाण्याचा निचरा झाल्याने क्षारतेची समस्या लवकर उद्भवत नाही व उपचारांनी टाळता येते.
3) जमिनीची खोली ः
वेलीच्या मुळांचा विस्तार व वाढ यावर जमिनीच्या खोलीचा परिणाम होतो. खुंटांची मुळे जास्त खोलवर आणि लांबवर पसरत असल्याने कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीत लागवड करता येणे शक्य असते. भारी जमिनीत देखील खुंटाची मुळे पाच फुटांपर्यंत चांगल्या प्रकारे वाढलेली आढळून येतात; परंतु स्वमुळावरील वेलींच्या बाबतीत मुळांचा मुख्य विस्तार प्रामुख्याने दोन फुटांपर्यंत आढळून येतो. यामुळे जमिनीच्या खोलीचा विचार लागवडीच्या दृष्टीने आवश्यक असतो. कमी खोलीच्या किंवा वरच्या थरात कठीण खडक असलेल्या ठिकाणी चर घेऊन किंवा रिपिंग करून मुळांच्या विस्तारासाठी अनुकूल वातावरण तयार करणे शक्य असते.
जमिनीचा सामू ः
द्राक्षाची लागवड साधारणतः 6.5 ते 8.0 सामू असलेल्या जमिनीत आढळून येते. कमी किंवा जास्त सामुळे उपलब्ध होणाऱ्या अपायकारक घटकांचा परिणाम वेलीच्या वाढीवर होत असतो.
4) जमिनीची क्षारता ः
क्षारता ही मातीमध्ये उपलब्ध क्षारांच्या प्रमाणानुसार ठरविली जाते. यासाठी "विद्युत वाहकता' या प्रमाणाचा वापर केला जातो. विद्युत वाहकता ही मिली मोज प्रति सेंटिमीटर या एककाने मोजली जाते. जमिनीत जेवढे क्षार जास्त, तेवढी विद्युतवाहकता वाढत जाते. चार मिली मोज प्रति सेंटिमीटरपेक्षा अधिक क्षार असलेल्या जमिनीस खार जमीन म्हणून संबोधले जाते. अशा प्रकारची जमीन द्राक्ष लागवडीसाठी पूर्णपणे अयोग्य असते. अधिक क्षारतेमुळे वेलीची वाढ खुंटते व पानांवर जळल्यासारख्या खुणा दिसून येतात.
या सर्व गोष्टींचा विचार करूनच नवीन द्राक्ष बाग लागवडीचे नियोजन आणि आखणीस सुरवात करावी.
नवीन द्राक्ष लागवडीचा कालावधी सुरू होत आहे. हे लक्षात घेऊन आतापासूनच नवीन लागवडीची पूर्वतयारी सुरू करायला हरकत नाही. पूर्वीच्या काळाच्या तुलनेत आताची परिस्थिती पूर्णपणे बदलली आहे. द्राक्ष पिकातून चांगला नफा मिळवायचा असेल, तर लागवडीच्या नियोजनापासूनच योग्य ती काळजी घेणे महत्त्वाचे असते. द्राक्ष बाग उभारणीमध्ये हवामानाच्या परिस्थितीची महत्त्वाची भूमिका असते, त्यामुळे द्राक्ष लागवड करताना हवामानातील घटकांचा विशेषतः तापमान, सूर्यप्रकाश, पर्जन्यमान व सापेक्ष आर्द्रता या गोष्टींचा प्रामुख्याने विचार करणे गरजेचे आहे.
1) तापमान ः
द्राक्षवेलीच्या वाढीकरिता उष्ण व कोरड्या हवामानाची आवश्यकता असते. घडाच्या पक्वतेच्या काळात येणारा पाऊस हानिकारक असतो. वेलीच्या वाढीच्या काळामध्ये तापमान 40 अंश से.पेक्षा जास्त वाढल्यास फलधारणेवर विपरीत परिणाम होतो, उत्पादनात घट येते. त्याचप्रमाणे फळछाटणीनंतर कमीत कमी तापमान 15 अंश से.च्या खाली आल्यास डोळे फुटण्यास अडचणी येतात.
2) पर्जन्यमान ः
अधिक पावसाच्या प्रदेशामध्ये द्राक्ष लागवड अयोग्य ठरते. कारण खरड छाटणीनंतर सूक्ष्म घडनिर्मितीच्या काळात जास्त पाऊस असल्यास घडनिर्मिती होत नाही. फळ छाटणीनंतर जर बागेत जास्त पाऊस आला, तर विविध रोगांचा प्रादुर्भाव होऊन बागेत नुकसान होते. फळपक्वतेच्या कालावधीमध्ये जर पाऊस झाला, तर मणी तडकण्याची विकृतीसुद्धा जास्त दिसून येते.
3) सापेक्ष आर्द्रता ः
बागेमध्ये पाण्याचा कमी - अधिक वापर व पाऊस यावर त्या वातावरणातील आर्द्रता अवलंबून असते. बागेत जास्त आर्द्रता असलेल्या ठिकाणी विविध रोगांचा प्रादुर्भाव होत असतो, त्यामुळे द्राक्ष लागवडीकरिता जागेची निवड करताना सापेक्ष आर्द्रतेचा विचार करणे आवश्यक असते. बागेत हवा खेळती राहिल्यास आर्द्रता वाढणार नाही.
मातीसंदर्भातील घटक ः
द्राक्षबाग लागवड कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीमध्ये शक्य होत असली, तरी मध्यम व हलक्या जमिनीत वेलीची वाढ चांगली होते. जमिनीतून पाण्याचा चांगला निचरा आणि क्षारता कमी असणे या गोष्टी द्राक्ष उत्पादनाच्या दृष्टीने महत्त्वाच्या असतात. जमिनीचा भौतिक गुणधर्म उदा. मातीचा पोत, मातीची रचना, खोली व पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता, त्याचबरोबर रासायनिक गुणधर्म (मातीचा सामू व क्षारता इ. घटक) इत्यादी बाबींचा द्राक्षवेलीसाठी जमिनीची निवड करताना विचार करावा.
1) मातीचा पोत ः
मातीचा पोत ठरवताना त्यामध्ये वाळू व चिकनमातीच्या कणांचे प्रमाण विचारात घेतले जाते. त्यावरून मातीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता, कॅटायन विनिमय दर, निचरा व पाण्याचा जमिनीतील शिरकाव निश्चित होतो. वाळूच्या कणांचे जेवढे प्रमाण जास्त, तेवढे मातीमधील हवा खेळण्याचे प्रमाण, तसेच पाण्याचे वहन चांगले होते, निचरा चांगला होतो; परंतु या जमिनीची पाणी धरून ठेवण्याची क्षमता कमी असते. याउलट काळ्या चिकणमातीमध्ये पाणी चांगल्याप्रकारे धरून ठेवले जाते; परंतु पाण्याचा निचरा चांगला होत नाही, त्यामुळे द्राक्ष लागवडीसाठी या दोन्हींचा मध्य साधून मध्यम प्रकारच्या जमिनीची निवड योग्य ठरते.
2) मातीची रचना ः
मातीमधील कणांची रचना जमिनीची प्रतवारी (भारी, मध्यम व हलकी) या प्रकारामध्ये मोडते. भारी जमिनीत पाण्याचा निचरा न झाल्याने इतर समस्या उद्भवतात, तर खूप हलक्या जमिनीत पाण्याच्या दुर्भिक्षाचे परिणाम जाणवतात, त्यामुळे द्राक्ष लागवडीसाठी मध्यम प्रकारच्या जमिनीची निवड करावी. या जमिनीत मुळांची वाढ अतिशय चांगल्याप्रकारे होते; तसेच पाण्याचा निचरा झाल्याने क्षारतेची समस्या लवकर उद्भवत नाही व उपचारांनी टाळता येते.
3) जमिनीची खोली ः
वेलीच्या मुळांचा विस्तार व वाढ यावर जमिनीच्या खोलीचा परिणाम होतो. खुंटांची मुळे जास्त खोलवर आणि लांबवर पसरत असल्याने कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीत लागवड करता येणे शक्य असते. भारी जमिनीत देखील खुंटाची मुळे पाच फुटांपर्यंत चांगल्या प्रकारे वाढलेली आढळून येतात; परंतु स्वमुळावरील वेलींच्या बाबतीत मुळांचा मुख्य विस्तार प्रामुख्याने दोन फुटांपर्यंत आढळून येतो. यामुळे जमिनीच्या खोलीचा विचार लागवडीच्या दृष्टीने आवश्यक असतो. कमी खोलीच्या किंवा वरच्या थरात कठीण खडक असलेल्या ठिकाणी चर घेऊन किंवा रिपिंग करून मुळांच्या विस्तारासाठी अनुकूल वातावरण तयार करणे शक्य असते.
जमिनीचा सामू ः
द्राक्षाची लागवड साधारणतः 6.5 ते 8.0 सामू असलेल्या जमिनीत आढळून येते. कमी किंवा जास्त सामुळे उपलब्ध होणाऱ्या अपायकारक घटकांचा परिणाम वेलीच्या वाढीवर होत असतो.
4) जमिनीची क्षारता ः
क्षारता ही मातीमध्ये उपलब्ध क्षारांच्या प्रमाणानुसार ठरविली जाते. यासाठी "विद्युत वाहकता' या प्रमाणाचा वापर केला जातो. विद्युत वाहकता ही मिली मोज प्रति सेंटिमीटर या एककाने मोजली जाते. जमिनीत जेवढे क्षार जास्त, तेवढी विद्युतवाहकता वाढत जाते. चार मिली मोज प्रति सेंटिमीटरपेक्षा अधिक क्षार असलेल्या जमिनीस खार जमीन म्हणून संबोधले जाते. अशा प्रकारची जमीन द्राक्ष लागवडीसाठी पूर्णपणे अयोग्य असते. अधिक क्षारतेमुळे वेलीची वाढ खुंटते व पानांवर जळल्यासारख्या खुणा दिसून येतात.
या सर्व गोष्टींचा विचार करूनच नवीन द्राक्ष बाग लागवडीचे नियोजन आणि आखणीस सुरवात करावी.
तंत्र मधुमका लागवडीचे
मधुमक्यापासून आर्थिकदृष्ट्या चांगला नफा मिळावा, तसेच मागणीप्रमाणे सतत पुरवठा होण्यासाठी मधुमक्याच्या दोन पिकांमध्ये ठराविक अंतर ठेवून लागण करावी. स्वीटकॉर्नच्या शेतात सतत ओलावा असावा. विशेषतः कणसाला केसर येण्यापासून ते दाणे भरेपर्यंत पाण्याचा ताण पडू देऊ नये. काढणीनंतर प्रतवारी व पूर्वशीतकरणाचे योग्य प्रकारे नियोजन करावे.
स्वीटकॉर्न म्हणजेच मधुमका, याचा उपयोग प्रामुख्याने हिरवी कणसे भाजून अथवा उकडून खाण्यासाठी आणि प्रक्रियायुक्त उत्पादनांसाठी केला जातो. साध्या मक्यामध्ये साखरेचे प्रमाण दोन ते तीन टक्के एवढे असते, तुलनेने स्वीटकॉर्नमध्ये साखरेचे प्रमाण पाच ते 11 टक्के असते. यातील साखरेचे हे प्रमाण एका विशिष्ट कालावधीसाठी राहते. हा कालावधी शेतामध्ये पीक असताना दोन दिवस असतो आणि जसजसे तापमान वाढत जाईल, तसे हे प्रमाण कमी होते. हळूहळू यातील साखरेचे रूपांतर स्टार्चमध्ये होते. स्वीटकॉर्नची कणसे पिवळी, पांढरी किंवा पिवळे व पांढरे दाणे एकत्र असलेली असतात.
हवामान -
मका हे उष्ण हंगामी पीक आहे. मक्याची चांगली उगवण आणि जोमदार वाढ होण्यासाठी उबदार हवामानाची गरज असते. म्हणून पेरणीच्या वेळी जमिनीचे तापमान 25 ते 27 अंश से. असणे अधिक चांगले. सर्वसाधारण प्रजातींच्या (स्टॅंडर्ड) स्वीटकॉर्नसाठी पेरणी वेळी जमिनीचे तापमान 10 अंश से.पेक्षा आणि सुपर स्वीटकॉर्नसाठी 16 अंश से.पेक्षा खाली नसावे. स्वीटकॉर्नच्या वाढीच्या कोणत्याही अवस्थेत धुक्याचा विपरीत परिणाम होतो. त्याचप्रमाणे जास्त काळ थंड हवामान किंवा सुरवातीलाच उष्ण हवामान असणे अपायकारक ठरते. अशा प्रकारच्या हवामानामुळे तुऱ्याच्या ठिकाणी कणसे, तसेच कणसांच्या ठिकाणी तुरे येऊ शकतात आणि नुकसान होते. स्वीटकॉर्नच्या शेतामध्ये सतत ओलावा असावा. विशेषतः कणसाला केसर येण्यापासून ते दाणे भरेपर्यंत पाण्याचा ताण पडू देऊ नये. कमी ओलाव्याचे लक्षण म्हणजे पाने गुंडाळली जातात. कणसे भरण्याच्या वेळेस पाणी कमी पडल्यास परागीभवन नीट होत नाही, त्यामुळे कणसांमध्ये दाणे कमी भरतात. अशा कणसांना बाजारात चांगला दर मिळत नाही. त्याचप्रमाणे ज्या वेळी तापमान कडक म्हणजे 35 अंश से.च्या वर असते आणि उष्ण वारे वाहतात, अशा वेळी स्वीटकॉर्नच्या कणसांच्या टोकाकडे दाणे भरत नाहीत, पर्यायाने बाजारभाव चांगला मिळत नाही. याशिवाय पावसाळ्यात किंवा दमट हवामानात परागकण तुऱ्यातच अडकून राहिल्यामुळे परागीभवन कमी होऊन दाणे भरण्याचे प्रमाण कमी राहते. मागणीप्रमाणे सतत पुरवठा होण्यासाठी मधुमक्याच्या दोन पिकांमध्ये ठराविक अंतर ठेवून लागण करावी.
लागवड व्यवस्थापन -
मधुमक्यासाठी पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी, 5.5 ते 7.0 सामू असणारी जमीन निवडावी. मधुमक्याची उगवणक्षमता वर्षभरातच कमी होते म्हणून प्रत्येक वर्षी नवीन बियाणे वापरावे. स्वीटकॉर्नच्या लागवडीसाठी हैदराबाद येथील मका संशोधन प्रकल्पाने विकसित केलेल्या "माधुरी' आणि "प्रिया' या संमिश्र जाती निवडाव्यात. या व्यतिरिक्त बाजारामध्ये संकरित जाती उपलब्ध आहेत. बियाणे मोठे आणि जोमदार असावे, त्यामुळे एकाच वेळी पक्वता आणि कणसांमध्ये सारखेपणा येतो. रोगापासून संरक्षण होण्यासाठी पेरणीपूर्वी बुरशीनाशकाची बीजप्रक्रिया करावी. मका हे परपरागीभवन होणारे पीक आहे म्हणून त्याची पेरणी एका ठिकाणी करावी. मधुमक्याच्या आसपास 250 फुटांपर्यंत इतर जातींचा मका पेरू नये, नाहीतर त्यावरील परागकण मधुमक्यावर पडून त्याची गुणवत्ता बिघडते. लागवडीसाठी एकरी चार किलो बियाणे वापरावे. दोन ओळींत 60 आणि दोन रोपांत 25 सें.मी. अंतर ठेवून लागवड करावी. एका एकरामध्ये साधारणपणे 18 ते 22 हजार ताटे बसतील, याची काळजी घ्यावी. बी पेरताना दीड इंच खोलीवर पेरावे. प्रति एकरी 48 किलो नत्र, 24 किलो स्फुरद आणि 16 किलो पालाशची मात्रा द्यावी.
काढणी करताना...
- स्वीटकॉर्नचा गोडपणा आणि ताजेपणा काढणीनंतर झपाट्याने कमी होतो आणि जसजसे तापमान वाढेल, तशी ही प्रक्रिया जलद होते. कणसे काढून त्यांचा ढीग केल्यास त्याचे तापमान वाढते. अशा अवस्थेत कणसे जास्त वेळ ठेवल्यास उष्णतेमुळे कणसांतील साखरेचे रूपांतर स्टार्चमध्ये जलदरीत्या होते, त्यामुळे स्वीटकॉर्नची गुणवत्ता कमी होते. म्हणून काढणीनंतर ते ताबडतोब पॅकिंग शेडमध्ये हलवावे, पॅक करावे आणि थंड करावे.
- स्वीटकॉर्नची कणसे एकाच वेळी हाताने किंवा यंत्राने काढावीत. प्रक्रिया उद्योगासाठी लागणारे स्वीटकॉर्न यांत्रिक पद्धतीनेच काढावे. ताज्या बाजारासाठी कणसांवरील आवरण आणि देठ काढणे महत्त्वाचे आहे. ताज्या मार्केटसाठी स्वीटकॉर्न वायरच्या क्रेटमध्ये किंवा कागदी खोक्यामध्ये पॅक करावे.
- स्वीटकॉर्नची काढणी कणसांचे केसर वाळून तपकिरी रंगाचे झाल्यावर करावी. या वेळी कणसांतील दाणे मऊ, गोड, दुधाळ आणि टपोरे असतात. कणसांची काढणी जास्त लांबवू नये. काढणीचा कालावधी लांबल्यास जरी कणसाच्या पाल्यात (आवरणात) विशेष फरक दिसून आला नाही, तरी दाण्यांतील साखरेचे प्रमाण कमी होऊन स्टार्चचे प्रमाण वाढते आणि पर्यायाने गुणवत्ता कमी होऊन बाजारभाव कमी मिळतो.
प्रतवारी -
स्वीटकॉर्न कणसे काढल्यानंतर त्यांची प्रतवारी (ग्रेडिंग) करून पॅकिंग करणे महत्त्वाचे असते. आंतरराष्ट्रीय मान्यतेप्रमाणे ताज्या मार्केटसाठी कणसांची लांबी कमीतकमी सहा इंच असावी आणि ती पूर्णपणे निरोगी आणि स्वच्छ असावीत. सर्व कणसे एकसारख्या लांबीची असावीत. पॅकिंग करताना प्रत्येक खोक्यामध्ये कणसांची संख्या सारखी असावी.
उत्पन्न -
योग्य व्यवस्थापन ठेवल्यास स्वीटकॉर्नची प्रति एकरी 12,500 कणसे मिळतात. जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे एकरी ताटांची संख्या जास्त ठेवून कणसांची संख्या 24,000 प्रति एकरी मिळू शकते. कणसांना मिळणारा भाव पाहता एकरी कमीतकमी पंचवीस ते चाळीस हजार रुपयांचे आर्थिक उत्पन्न मिळू शकते आणि तेही 75 ते 85 दिवसांत. याशिवाय कणसे काढल्यानंतर जनावरांना हिरवा चारा मिळतो.
पूर्वशीतकरण (प्रिकूलिंग) पद्धती ः
स्वीटकॉर्नमधील साखरेचे प्रमाण टिकून राहण्यासाठी, तसेच त्याचा स्वाद आणि मऊपणा टिकून राहण्यासाठी जी कणसे बाहेर पाठवावयाची असतात, त्यांचे पूर्वशीतकरण म्हणजेच प्रिकूलिंग करावे. यासाठी अनेक पद्धतींचा वापर केला जातो.
1) पहिली पद्धत म्हणजे पाण्याचा वापर. या पद्धतीमध्ये कणसांचे शीतकरण थंड पाण्यामध्ये बुडवून किंवा थंड पाण्याचे फवारे मारून केले जाते. पाण्याचे तापमान सर्वसाधारण एक अंश सेल्सिअस असावे. अशा पाण्यामध्ये सुमारे 45 मिनिटे कणसे बुडवून ठेवावीत, यामुळे कणसांचे तापमान चार अंश से. या आवश्यक पातळीपर्यंत खाली आणता येते.
2) दुसरी शीतकरणाची पद्धत म्हणजे बर्फाचा वापर. ही सर्वांत चांगली पद्धत आहे. स्थानिक बाजारासाठीसुद्धा ही पद्धत उपयुक्त आहे. जसे मासे बर्फामध्ये ठेवले जातात, त्याप्रमाणे खोल्यांमध्ये कणसांच्या भोवती बर्फ टाकावा. सर्वसाधारणपणे कणसे आणि बर्फाचे प्रमाण 5ः1 असे ठेवावे.
प्रिकूलिंग केलेली कणसे शीतगृहामध्ये साठवून ठेवता येतात. शीतगृहाचे तापमान शून्य अंश से. आणि आर्द्रता 95 टक्के एवढी असावी. तथापि स्वीटकॉर्नची कणसे अधिक काळ शीतगृहामध्ये ठेवल्यास त्यांची गुणवत्ता कमी होते. म्हणून बाजाराच्या मागणीप्रमाणे विक्रीची व्यवस्था करणे महत्त्वाचे आहे. स्वीटकॉर्नच्या गुणवत्तेच्या दृष्टीने एकच गोष्ट लक्षात घ्यायला हवी, की स्वीटकॉर्नच्या काढणीनंतर ते ग्राहकांपर्यंत पोचेपर्यंत ते सतत थंड ठेवायला हवे.
संपर्क ः डॉ. बेडीस, 9850778290
(लेखक वनस्पतिशास्त्र विभाग, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी येथे कार्यरत आहेत.)
Ref.: http://www.agrowon.com/Agrowon/20120103/5621011031800854131.htm
स्वीटकॉर्न म्हणजेच मधुमका, याचा उपयोग प्रामुख्याने हिरवी कणसे भाजून अथवा उकडून खाण्यासाठी आणि प्रक्रियायुक्त उत्पादनांसाठी केला जातो. साध्या मक्यामध्ये साखरेचे प्रमाण दोन ते तीन टक्के एवढे असते, तुलनेने स्वीटकॉर्नमध्ये साखरेचे प्रमाण पाच ते 11 टक्के असते. यातील साखरेचे हे प्रमाण एका विशिष्ट कालावधीसाठी राहते. हा कालावधी शेतामध्ये पीक असताना दोन दिवस असतो आणि जसजसे तापमान वाढत जाईल, तसे हे प्रमाण कमी होते. हळूहळू यातील साखरेचे रूपांतर स्टार्चमध्ये होते. स्वीटकॉर्नची कणसे पिवळी, पांढरी किंवा पिवळे व पांढरे दाणे एकत्र असलेली असतात. हवामान -
मका हे उष्ण हंगामी पीक आहे. मक्याची चांगली उगवण आणि जोमदार वाढ होण्यासाठी उबदार हवामानाची गरज असते. म्हणून पेरणीच्या वेळी जमिनीचे तापमान 25 ते 27 अंश से. असणे अधिक चांगले. सर्वसाधारण प्रजातींच्या (स्टॅंडर्ड) स्वीटकॉर्नसाठी पेरणी वेळी जमिनीचे तापमान 10 अंश से.पेक्षा आणि सुपर स्वीटकॉर्नसाठी 16 अंश से.पेक्षा खाली नसावे. स्वीटकॉर्नच्या वाढीच्या कोणत्याही अवस्थेत धुक्याचा विपरीत परिणाम होतो. त्याचप्रमाणे जास्त काळ थंड हवामान किंवा सुरवातीलाच उष्ण हवामान असणे अपायकारक ठरते. अशा प्रकारच्या हवामानामुळे तुऱ्याच्या ठिकाणी कणसे, तसेच कणसांच्या ठिकाणी तुरे येऊ शकतात आणि नुकसान होते. स्वीटकॉर्नच्या शेतामध्ये सतत ओलावा असावा. विशेषतः कणसाला केसर येण्यापासून ते दाणे भरेपर्यंत पाण्याचा ताण पडू देऊ नये. कमी ओलाव्याचे लक्षण म्हणजे पाने गुंडाळली जातात. कणसे भरण्याच्या वेळेस पाणी कमी पडल्यास परागीभवन नीट होत नाही, त्यामुळे कणसांमध्ये दाणे कमी भरतात. अशा कणसांना बाजारात चांगला दर मिळत नाही. त्याचप्रमाणे ज्या वेळी तापमान कडक म्हणजे 35 अंश से.च्या वर असते आणि उष्ण वारे वाहतात, अशा वेळी स्वीटकॉर्नच्या कणसांच्या टोकाकडे दाणे भरत नाहीत, पर्यायाने बाजारभाव चांगला मिळत नाही. याशिवाय पावसाळ्यात किंवा दमट हवामानात परागकण तुऱ्यातच अडकून राहिल्यामुळे परागीभवन कमी होऊन दाणे भरण्याचे प्रमाण कमी राहते. मागणीप्रमाणे सतत पुरवठा होण्यासाठी मधुमक्याच्या दोन पिकांमध्ये ठराविक अंतर ठेवून लागण करावी.
लागवड व्यवस्थापन -
मधुमक्यासाठी पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी, 5.5 ते 7.0 सामू असणारी जमीन निवडावी. मधुमक्याची उगवणक्षमता वर्षभरातच कमी होते म्हणून प्रत्येक वर्षी नवीन बियाणे वापरावे. स्वीटकॉर्नच्या लागवडीसाठी हैदराबाद येथील मका संशोधन प्रकल्पाने विकसित केलेल्या "माधुरी' आणि "प्रिया' या संमिश्र जाती निवडाव्यात. या व्यतिरिक्त बाजारामध्ये संकरित जाती उपलब्ध आहेत. बियाणे मोठे आणि जोमदार असावे, त्यामुळे एकाच वेळी पक्वता आणि कणसांमध्ये सारखेपणा येतो. रोगापासून संरक्षण होण्यासाठी पेरणीपूर्वी बुरशीनाशकाची बीजप्रक्रिया करावी. मका हे परपरागीभवन होणारे पीक आहे म्हणून त्याची पेरणी एका ठिकाणी करावी. मधुमक्याच्या आसपास 250 फुटांपर्यंत इतर जातींचा मका पेरू नये, नाहीतर त्यावरील परागकण मधुमक्यावर पडून त्याची गुणवत्ता बिघडते. लागवडीसाठी एकरी चार किलो बियाणे वापरावे. दोन ओळींत 60 आणि दोन रोपांत 25 सें.मी. अंतर ठेवून लागवड करावी. एका एकरामध्ये साधारणपणे 18 ते 22 हजार ताटे बसतील, याची काळजी घ्यावी. बी पेरताना दीड इंच खोलीवर पेरावे. प्रति एकरी 48 किलो नत्र, 24 किलो स्फुरद आणि 16 किलो पालाशची मात्रा द्यावी.
काढणी करताना...
- स्वीटकॉर्नचा गोडपणा आणि ताजेपणा काढणीनंतर झपाट्याने कमी होतो आणि जसजसे तापमान वाढेल, तशी ही प्रक्रिया जलद होते. कणसे काढून त्यांचा ढीग केल्यास त्याचे तापमान वाढते. अशा अवस्थेत कणसे जास्त वेळ ठेवल्यास उष्णतेमुळे कणसांतील साखरेचे रूपांतर स्टार्चमध्ये जलदरीत्या होते, त्यामुळे स्वीटकॉर्नची गुणवत्ता कमी होते. म्हणून काढणीनंतर ते ताबडतोब पॅकिंग शेडमध्ये हलवावे, पॅक करावे आणि थंड करावे.
- स्वीटकॉर्नची कणसे एकाच वेळी हाताने किंवा यंत्राने काढावीत. प्रक्रिया उद्योगासाठी लागणारे स्वीटकॉर्न यांत्रिक पद्धतीनेच काढावे. ताज्या बाजारासाठी कणसांवरील आवरण आणि देठ काढणे महत्त्वाचे आहे. ताज्या मार्केटसाठी स्वीटकॉर्न वायरच्या क्रेटमध्ये किंवा कागदी खोक्यामध्ये पॅक करावे.
- स्वीटकॉर्नची काढणी कणसांचे केसर वाळून तपकिरी रंगाचे झाल्यावर करावी. या वेळी कणसांतील दाणे मऊ, गोड, दुधाळ आणि टपोरे असतात. कणसांची काढणी जास्त लांबवू नये. काढणीचा कालावधी लांबल्यास जरी कणसाच्या पाल्यात (आवरणात) विशेष फरक दिसून आला नाही, तरी दाण्यांतील साखरेचे प्रमाण कमी होऊन स्टार्चचे प्रमाण वाढते आणि पर्यायाने गुणवत्ता कमी होऊन बाजारभाव कमी मिळतो.
प्रतवारी -
स्वीटकॉर्न कणसे काढल्यानंतर त्यांची प्रतवारी (ग्रेडिंग) करून पॅकिंग करणे महत्त्वाचे असते. आंतरराष्ट्रीय मान्यतेप्रमाणे ताज्या मार्केटसाठी कणसांची लांबी कमीतकमी सहा इंच असावी आणि ती पूर्णपणे निरोगी आणि स्वच्छ असावीत. सर्व कणसे एकसारख्या लांबीची असावीत. पॅकिंग करताना प्रत्येक खोक्यामध्ये कणसांची संख्या सारखी असावी.
उत्पन्न -
योग्य व्यवस्थापन ठेवल्यास स्वीटकॉर्नची प्रति एकरी 12,500 कणसे मिळतात. जमिनीच्या मगदुराप्रमाणे एकरी ताटांची संख्या जास्त ठेवून कणसांची संख्या 24,000 प्रति एकरी मिळू शकते. कणसांना मिळणारा भाव पाहता एकरी कमीतकमी पंचवीस ते चाळीस हजार रुपयांचे आर्थिक उत्पन्न मिळू शकते आणि तेही 75 ते 85 दिवसांत. याशिवाय कणसे काढल्यानंतर जनावरांना हिरवा चारा मिळतो.
पूर्वशीतकरण (प्रिकूलिंग) पद्धती ः
स्वीटकॉर्नमधील साखरेचे प्रमाण टिकून राहण्यासाठी, तसेच त्याचा स्वाद आणि मऊपणा टिकून राहण्यासाठी जी कणसे बाहेर पाठवावयाची असतात, त्यांचे पूर्वशीतकरण म्हणजेच प्रिकूलिंग करावे. यासाठी अनेक पद्धतींचा वापर केला जातो.
1) पहिली पद्धत म्हणजे पाण्याचा वापर. या पद्धतीमध्ये कणसांचे शीतकरण थंड पाण्यामध्ये बुडवून किंवा थंड पाण्याचे फवारे मारून केले जाते. पाण्याचे तापमान सर्वसाधारण एक अंश सेल्सिअस असावे. अशा पाण्यामध्ये सुमारे 45 मिनिटे कणसे बुडवून ठेवावीत, यामुळे कणसांचे तापमान चार अंश से. या आवश्यक पातळीपर्यंत खाली आणता येते.
2) दुसरी शीतकरणाची पद्धत म्हणजे बर्फाचा वापर. ही सर्वांत चांगली पद्धत आहे. स्थानिक बाजारासाठीसुद्धा ही पद्धत उपयुक्त आहे. जसे मासे बर्फामध्ये ठेवले जातात, त्याप्रमाणे खोल्यांमध्ये कणसांच्या भोवती बर्फ टाकावा. सर्वसाधारणपणे कणसे आणि बर्फाचे प्रमाण 5ः1 असे ठेवावे.
प्रिकूलिंग केलेली कणसे शीतगृहामध्ये साठवून ठेवता येतात. शीतगृहाचे तापमान शून्य अंश से. आणि आर्द्रता 95 टक्के एवढी असावी. तथापि स्वीटकॉर्नची कणसे अधिक काळ शीतगृहामध्ये ठेवल्यास त्यांची गुणवत्ता कमी होते. म्हणून बाजाराच्या मागणीप्रमाणे विक्रीची व्यवस्था करणे महत्त्वाचे आहे. स्वीटकॉर्नच्या गुणवत्तेच्या दृष्टीने एकच गोष्ट लक्षात घ्यायला हवी, की स्वीटकॉर्नच्या काढणीनंतर ते ग्राहकांपर्यंत पोचेपर्यंत ते सतत थंड ठेवायला हवे.
संपर्क ः डॉ. बेडीस, 9850778290
(लेखक वनस्पतिशास्त्र विभाग, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी येथे कार्यरत आहेत.)
Ref.: http://www.agrowon.com/Agrowon/20120103/5621011031800854131.htm
द्राक्ष लागवडीसाठी खुंटाची निवड महत्त्वाची...
द्राक्ष बागेत खुंट रोपांचा वापर हा विषय आता नवीन राहिलेला नाही. प्रत्येक बागेत नवीन लागवड करताना खुंट रोपांची लागवड करूनच आपण पुढील नियोजन करतो. जमिनीत असलेली चुनखडी आणि क्षारांच्या प्रमाणामुळे द्राक्ष बागेत अपेक्षेप्रमाणे उत्पादन घेणे अशक्य होते. या समस्येवर उपाययोजना म्हणून खुंट रोपांची लागवड करणे सोईस्कर होते. डॉ. आर. जी. सोमकुंवर
डॉ. जे. सतीशा
जागतिक पातळीवर द्राक्ष लागवडीचा विचार करता असे लक्षात येईल, की सूत्रकृमी व फायलोक्झेरा या दोन महत्त्वाच्या विकृती स्वमुळावरील वेलीवर आढळून आल्या आहेत. यामुळेच परदेशामध्ये खुंट रोपांचा वापर करून त्या परिस्थितीवर मात करण्यात आली. युरोपसारख्या देशात वाइननिर्मितीच्या द्राक्षाची जास्त लागवड होत असल्यामुळे त्या ठिकाणी चांगल्या प्रतीच्या वाइननिर्मिती उत्पादनाकरिता कोणता खुंट चांगले काम करेल यावरसुद्धा फार मोठे संशोधन झाले आहे. आपल्याकडे जरी ही अडचण नसली तरी एकंदरीत राज्यातील द्राक्ष बाग लागवड असलेल्या जमिनीचा अभ्यास केल्यावर असे दिसून येते, की या जमिनीत मातीच्या कणांचे प्रमाण जास्त आहे. त्यांचा सामू आठ किंवा त्यापेक्षा जास्त आहे. या जमिनी जास्त प्रमाणात पाणी साठवून ठेवतात आणि अत्यंत कमी प्रमाणात निचरा करतात. जमिनीत जास्त प्रमाणात पाणी साठून राहिल्यामुळे क्लोराईड, कार्बोनेट, बायकार्बोनेट इ. क्षारांचा संचय जास्त प्रमाणात होतो. हेच क्षार वेलीला पुढे हानिकारक ठरतात. हे क्षार पाण्यामध्ये जलदगतीने विरघळतात. त्यामुळे पूर्ण जमीन क्षारयुक्त होते. ज्या वेळी द्राक्षवेल जमिनीतील पाणी शोषते त्या वेळेस हेच क्षार पाण्याबरोबर द्राक्षवेलीत शिरतात. द्राक्षवेलीच्या वाढीवर, विस्तारावर व त्याचसोबत उत्पादनावर अनिष्ट परिणाम करून उत्पादनाच्या प्रत व दर्जावर परिणाम करतात.
स्वमुळांच्या द्राक्ष बागेत मुळांची वाढ आणि विस्तार कमी प्रमाणात होतो. त्याचाच परिणाम म्हणजे पाण्याचे कमी प्रमाणात संवहन होते. पानांच्या उच्छ्वासामुळे पानातील पाणी लवकर उडून जाते. त्यामधील पाण्याचा साठा कमी होत जातो. मुळांचा विस्तार कमी असल्यामुळे कॅनॉपी पाहिजे तेवढी मिळत नाही. त्यामुळे उत्पादन व द्राक्षाच्या प्रतीवरसुद्धा विपरीत परिणाम होत असल्याचे आपण पाहतो.
खुंट लागवडीचे फायदे : 1) द्राक्षवेलीच्या वाढीवर अनिष्ट परिणाम होत नाही.
2) वेलीची प्रतिकारशक्ती वाढते.
3) खुटांची मुळे जमिनीत खोलपर्यंत जास्त असल्यामुळे वेलीला कमी पाणी दिले तरी उत्पादन अपेक्षेप्रमाणे मिळते.
4) खुंटांची मुळे अपायकारक असलेल्या द्रव्यांचे शोषण करत नाही.
5) सूत्रकृमीला जोरात प्रतिकार करते.
6) उत्पादन स्वमुळावरील वेलीपेक्षा जास्त मिळते.
स्वमुळावरील तसेच खुंटावरील वेलीच्या मुळांची तुलना गुणधर्म ---स्वमुळ -----खुंटावरील वेल
1) मुळांची लांबी ---कमी असते--- जास्त असते
2) मुळांचा विस्तार ---कमी असतो. खोडापासून फक्त 9 ते 10 इंचापर्यंतच. जास्त व खोलपर्यंत 4-5 फूट खोल मुळे आढळून येतात
3) मुळांच्या व्यास कमी असतो. जास्त असतो.
4) मूलद्रव्याचे शोषण सर्वच प्रकारची मूलद्रव्ये शोषून घेतल्या जातात (हानिकारक तसेच फायद्याची.) फक्त उपयोगी असणारी मूलद्रव्ये शोषली जातात.
समस्येनुसार खुंट रोपांची लागवड :
अ. क्र. अडचण खुंटाचे नाव
1) पाण्याची कमतरता 1103 P, 140-Ru, 110-R, SO4, 99-R, St. George
2) जमिनीमध्ये सोडिअमचे प्रमाण 15% पेक्षा जास्त असणे व पाण्याचा SAR आठपेक्षा जास्त 1613-C, रामसे, डॉगरीज
3) पाण्यातील क्लोराईडचे प्रमाण 4 मि.इ./ लिटरपेक्षा जास्त रामसे, डॉगरीज, टेलेकि-SA
4) जमिनीची विद्युत वाहकता 2 मिमोनपेक्षा जास्त, पाण्याची विद्युत वाहकता 2 पेक्षा जास्त असते. रामसे, डॉगरीज, 110-आर, 99-आर
5) माती आणि पाणी चांगल्या प्रतीचे असताना वेलीची वाढ मर्यादित ठेवणे व डोळे फुटण्याचे प्रमाण वाढवणे डॉगरीज, सेंट जॉर्ज, रामसे, 1613-सी, 110-आर
ओळख खुंटाची : 1) डॉगरीज : हा खुंट व्हिटीस चॅंपिनी या जातीच्या रोपापासून निवडलेला आहे. क्षारयुक्त जमीन तसेच सूत्रकृमीवर प्रतिकार असा हा खुंट आढळून येतो. या खुंटावर कलम केलेल्या द्राक्षवेलीची वाढ ही बाकी दुसऱ्या खुटांवरील वेलीच्या वाढीपेक्षा जास्त असते. वाढीचा जोम जास्त असल्यामुळे कलम केल्यानंतर पहिल्याच वर्षी वेलीचा सांगाडा म्हणजे ओलांडे व काड्या तयार करून घेता येतात. हा खुंट हलक्या तसेच रेताड जमिनीमध्ये चांगला उपयोगी असल्याचे आढळून येते. कारण भारी जमिनीमध्ये या खुंटावरील वेलीचा जोम जास्त असतो व घडनिर्मिती या परिस्थितीत कमी होत असल्याचे आढळते. कलम केल्यानंतर पहिल्या वर्षी या खुंटावरील वेलीवर फेरस तसेच मॅग्नेशिअमची कमतरता दाखवते. परंतु वेळीच या सूक्ष्मद्रव्याची पूर्तता केल्यास चांगले परिणाम पाहावयास मिळतात.
2) रामसे : या खुंटाला ----साल्ट क्रिक या नावानेसुद्धा ओळखले जाते. हा खुंट सूत्रकृमीकरिता प्रतिकारक आहे. क्षारपट जमिनीत हा खुंट फायद्याचा ठरतो. यावर केलेले कलम लवकर म्हणजे डॉगरीजप्रमाणेच यशस्वी होते. या खुंटावरील द्राक्षवेलीची वाढ जोमाने होते व क्षारतेच्या बिकट परिस्थितीमध्ये सुद्धा अपेक्षेप्रमाणे उत्पादन मिळते.
3) 1613-सी : हा खुंट व्हिटीस सोलोनीस आणि फळे येणाऱ्या ओथेला जातीच्या संकरातून निर्माण केलेला आहे. हा खुंट मध्यम, सुपीक आणि चुनखडीयुक्त जमिनीत चांगल्याप्रकारे येऊ शकतो. हा खुंट सूत्रकृमींना प्रतिकारक्षम आहे. या खुंटाची पाने मध्यम ते मोठी आणि वरून लवविरहित असून जाड असतात. आपल्या परिस्थितीत या खुंटावर डॉगरीज व साल्ट क्रिकच्या तुलनेत उत्पादन कमी मिळते.
4) सेंट जॉर्ज : या खुंट्यास रुपेस्ट्रिस सेंट जॉर्ज किंवा रुपेस्ट्रिज असेही म्हणतात. व्हिटीस रुपेस्ट्रिज या रानटी जातीच्या रोपापासून या खुंटाची निवड केली आहे. द्राक्ष पिकविणाऱ्या बहुतांशी देशांमध्ये या खुंटांचा उपयोग केला जातो. कॅलिफोर्नियामध्ये या खुंटांची सूत्रकृमीप्रतिकारक म्हणून शिफारस केलेली आहे. आपल्या परिस्थितीमध्ये या खुंटावर उत्पादन पाहिजे तसे मिळत नसल्याचे आढळून आले.
5) 110 आर : हा खुंट रुपेस्ट्रिस रिपेरिया या जातीच्या संकरणातून तयार केलेला आहे. डॉगरीज खुंटाच्या पानांचा रंग गडद असून पाने जाड आहेत, तर या खुंटाच्या पानांचा रंग हलका, पाने पातळ असून, हृदयासारखा आकार पाहावयास मिळतो. या खुंटावर कलम यशस्वी होते. वेलीचा वाढीचा जोम मध्यम प्रकारचा (डॉगरीजच्या तुलनेत कमी) असून, घडनिर्मितीवर दिलेल्या सर्व खुंटांपेक्षा जास्त आहे. भारी जमिनीमध्ये डॉगरीज खुंटावर जोम जास्त असल्यामुळे अशा प्रकारच्या परिस्थितीत हा खुंट फायदेशीर ठरू शकतो.
Ref.: http://www.agrowon.com/Agrowon/20120113/5427691256048451602.htm
डॉ. जे. सतीशा
जागतिक पातळीवर द्राक्ष लागवडीचा विचार करता असे लक्षात येईल, की सूत्रकृमी व फायलोक्झेरा या दोन महत्त्वाच्या विकृती स्वमुळावरील वेलीवर आढळून आल्या आहेत. यामुळेच परदेशामध्ये खुंट रोपांचा वापर करून त्या परिस्थितीवर मात करण्यात आली. युरोपसारख्या देशात वाइननिर्मितीच्या द्राक्षाची जास्त लागवड होत असल्यामुळे त्या ठिकाणी चांगल्या प्रतीच्या वाइननिर्मिती उत्पादनाकरिता कोणता खुंट चांगले काम करेल यावरसुद्धा फार मोठे संशोधन झाले आहे. आपल्याकडे जरी ही अडचण नसली तरी एकंदरीत राज्यातील द्राक्ष बाग लागवड असलेल्या जमिनीचा अभ्यास केल्यावर असे दिसून येते, की या जमिनीत मातीच्या कणांचे प्रमाण जास्त आहे. त्यांचा सामू आठ किंवा त्यापेक्षा जास्त आहे. या जमिनी जास्त प्रमाणात पाणी साठवून ठेवतात आणि अत्यंत कमी प्रमाणात निचरा करतात. जमिनीत जास्त प्रमाणात पाणी साठून राहिल्यामुळे क्लोराईड, कार्बोनेट, बायकार्बोनेट इ. क्षारांचा संचय जास्त प्रमाणात होतो. हेच क्षार वेलीला पुढे हानिकारक ठरतात. हे क्षार पाण्यामध्ये जलदगतीने विरघळतात. त्यामुळे पूर्ण जमीन क्षारयुक्त होते. ज्या वेळी द्राक्षवेल जमिनीतील पाणी शोषते त्या वेळेस हेच क्षार पाण्याबरोबर द्राक्षवेलीत शिरतात. द्राक्षवेलीच्या वाढीवर, विस्तारावर व त्याचसोबत उत्पादनावर अनिष्ट परिणाम करून उत्पादनाच्या प्रत व दर्जावर परिणाम करतात.
स्वमुळांच्या द्राक्ष बागेत मुळांची वाढ आणि विस्तार कमी प्रमाणात होतो. त्याचाच परिणाम म्हणजे पाण्याचे कमी प्रमाणात संवहन होते. पानांच्या उच्छ्वासामुळे पानातील पाणी लवकर उडून जाते. त्यामधील पाण्याचा साठा कमी होत जातो. मुळांचा विस्तार कमी असल्यामुळे कॅनॉपी पाहिजे तेवढी मिळत नाही. त्यामुळे उत्पादन व द्राक्षाच्या प्रतीवरसुद्धा विपरीत परिणाम होत असल्याचे आपण पाहतो.
खुंट लागवडीचे फायदे : 1) द्राक्षवेलीच्या वाढीवर अनिष्ट परिणाम होत नाही.
2) वेलीची प्रतिकारशक्ती वाढते.
3) खुटांची मुळे जमिनीत खोलपर्यंत जास्त असल्यामुळे वेलीला कमी पाणी दिले तरी उत्पादन अपेक्षेप्रमाणे मिळते.
4) खुंटांची मुळे अपायकारक असलेल्या द्रव्यांचे शोषण करत नाही.
5) सूत्रकृमीला जोरात प्रतिकार करते.
6) उत्पादन स्वमुळावरील वेलीपेक्षा जास्त मिळते.
स्वमुळावरील तसेच खुंटावरील वेलीच्या मुळांची तुलना गुणधर्म ---स्वमुळ -----खुंटावरील वेल
1) मुळांची लांबी ---कमी असते--- जास्त असते
2) मुळांचा विस्तार ---कमी असतो. खोडापासून फक्त 9 ते 10 इंचापर्यंतच. जास्त व खोलपर्यंत 4-5 फूट खोल मुळे आढळून येतात
3) मुळांच्या व्यास कमी असतो. जास्त असतो.
4) मूलद्रव्याचे शोषण सर्वच प्रकारची मूलद्रव्ये शोषून घेतल्या जातात (हानिकारक तसेच फायद्याची.) फक्त उपयोगी असणारी मूलद्रव्ये शोषली जातात.
समस्येनुसार खुंट रोपांची लागवड :
अ. क्र. अडचण खुंटाचे नाव
1) पाण्याची कमतरता 1103 P, 140-Ru, 110-R, SO4, 99-R, St. George
2) जमिनीमध्ये सोडिअमचे प्रमाण 15% पेक्षा जास्त असणे व पाण्याचा SAR आठपेक्षा जास्त 1613-C, रामसे, डॉगरीज
3) पाण्यातील क्लोराईडचे प्रमाण 4 मि.इ./ लिटरपेक्षा जास्त रामसे, डॉगरीज, टेलेकि-SA
4) जमिनीची विद्युत वाहकता 2 मिमोनपेक्षा जास्त, पाण्याची विद्युत वाहकता 2 पेक्षा जास्त असते. रामसे, डॉगरीज, 110-आर, 99-आर
5) माती आणि पाणी चांगल्या प्रतीचे असताना वेलीची वाढ मर्यादित ठेवणे व डोळे फुटण्याचे प्रमाण वाढवणे डॉगरीज, सेंट जॉर्ज, रामसे, 1613-सी, 110-आर
ओळख खुंटाची : 1) डॉगरीज : हा खुंट व्हिटीस चॅंपिनी या जातीच्या रोपापासून निवडलेला आहे. क्षारयुक्त जमीन तसेच सूत्रकृमीवर प्रतिकार असा हा खुंट आढळून येतो. या खुंटावर कलम केलेल्या द्राक्षवेलीची वाढ ही बाकी दुसऱ्या खुटांवरील वेलीच्या वाढीपेक्षा जास्त असते. वाढीचा जोम जास्त असल्यामुळे कलम केल्यानंतर पहिल्याच वर्षी वेलीचा सांगाडा म्हणजे ओलांडे व काड्या तयार करून घेता येतात. हा खुंट हलक्या तसेच रेताड जमिनीमध्ये चांगला उपयोगी असल्याचे आढळून येते. कारण भारी जमिनीमध्ये या खुंटावरील वेलीचा जोम जास्त असतो व घडनिर्मिती या परिस्थितीत कमी होत असल्याचे आढळते. कलम केल्यानंतर पहिल्या वर्षी या खुंटावरील वेलीवर फेरस तसेच मॅग्नेशिअमची कमतरता दाखवते. परंतु वेळीच या सूक्ष्मद्रव्याची पूर्तता केल्यास चांगले परिणाम पाहावयास मिळतात.
2) रामसे : या खुंटाला ----साल्ट क्रिक या नावानेसुद्धा ओळखले जाते. हा खुंट सूत्रकृमीकरिता प्रतिकारक आहे. क्षारपट जमिनीत हा खुंट फायद्याचा ठरतो. यावर केलेले कलम लवकर म्हणजे डॉगरीजप्रमाणेच यशस्वी होते. या खुंटावरील द्राक्षवेलीची वाढ जोमाने होते व क्षारतेच्या बिकट परिस्थितीमध्ये सुद्धा अपेक्षेप्रमाणे उत्पादन मिळते.
3) 1613-सी : हा खुंट व्हिटीस सोलोनीस आणि फळे येणाऱ्या ओथेला जातीच्या संकरातून निर्माण केलेला आहे. हा खुंट मध्यम, सुपीक आणि चुनखडीयुक्त जमिनीत चांगल्याप्रकारे येऊ शकतो. हा खुंट सूत्रकृमींना प्रतिकारक्षम आहे. या खुंटाची पाने मध्यम ते मोठी आणि वरून लवविरहित असून जाड असतात. आपल्या परिस्थितीत या खुंटावर डॉगरीज व साल्ट क्रिकच्या तुलनेत उत्पादन कमी मिळते.
4) सेंट जॉर्ज : या खुंट्यास रुपेस्ट्रिस सेंट जॉर्ज किंवा रुपेस्ट्रिज असेही म्हणतात. व्हिटीस रुपेस्ट्रिज या रानटी जातीच्या रोपापासून या खुंटाची निवड केली आहे. द्राक्ष पिकविणाऱ्या बहुतांशी देशांमध्ये या खुंटांचा उपयोग केला जातो. कॅलिफोर्नियामध्ये या खुंटांची सूत्रकृमीप्रतिकारक म्हणून शिफारस केलेली आहे. आपल्या परिस्थितीमध्ये या खुंटावर उत्पादन पाहिजे तसे मिळत नसल्याचे आढळून आले.
5) 110 आर : हा खुंट रुपेस्ट्रिस रिपेरिया या जातीच्या संकरणातून तयार केलेला आहे. डॉगरीज खुंटाच्या पानांचा रंग गडद असून पाने जाड आहेत, तर या खुंटाच्या पानांचा रंग हलका, पाने पातळ असून, हृदयासारखा आकार पाहावयास मिळतो. या खुंटावर कलम यशस्वी होते. वेलीचा वाढीचा जोम मध्यम प्रकारचा (डॉगरीजच्या तुलनेत कमी) असून, घडनिर्मितीवर दिलेल्या सर्व खुंटांपेक्षा जास्त आहे. भारी जमिनीमध्ये डॉगरीज खुंटावर जोम जास्त असल्यामुळे अशा प्रकारच्या परिस्थितीत हा खुंट फायदेशीर ठरू शकतो.
Ref.: http://www.agrowon.com/Agrowon/20120113/5427691256048451602.htm
थंडीचा होतोय द्राक्षावर परिणाम
डॉ. एस. डी. रामटेके, आशिष राजूरकर
Wednesday, January 04, 2012 AT 03:00 AM (IST)
सद्यःस्थितीत बहुतांश बागा या मण्यांची वाढ किंवा मण्यांत पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत आहेत. सध्याच्या हवामानाचा विचार केल्यास किमान तापमान 10 ते 15 अंश से. याच दरम्यान आहे. साधारणपणे या थंडीचा परिणाम द्राक्षवेलीवर दृश्य किंवा अदृश्य स्वरूपात दिसून येतो.
द्राक्ष हे पीक प्रामुख्याने थंड हवामानाच्या प्रदेशातील आहे. साधारणपणे 40 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त तापमान झाल्यास द्राक्षांच्या वाढीवर परिणाम होतो, तसेच द्राक्षाच्या घडांवर पाऊस पडल्यास जास्त रोग व किडी येतात. काढणीनंतरही फळकूज वाढते, त्यामुळे द्राक्षाचे पीक उन्हाळ्यात किंवा पावसाळ्यात घेणे आपल्याकडे सोयीचे नसते. आपण उष्ण कटिबंधामध्ये आहोत. येथील हिवाळा थंड हवामानाच्या प्रदेशातील उन्हाळ्याप्रमाणे असतो म्हणूनच आपण द्राक्षाचे पीक हिवाळ्यात घेतो.
नाशिक, सांगली, सोलापूर व पुणे या जिल्ह्यांमधील हिवाळ्यातील हवामान सर्वसाधारणपणे द्राक्षाच्या वाढीसाठी योग्य आहे. द्राक्षाच्या वाढीसाठी 15 ते 35 अंश तापमान योग्य मानले जाते; परंतु बऱ्याच वेळा आपण थंडीच्या लाटा अनुभवतो किंवा मागच्या आठवड्यातील तापमान पाहता किमान तापमान 10 अंश स. पेक्षा कमी होते. तापमान 10 अंश से.पेक्षा कमी झाल्यास द्राक्षाच्या वाढीवर परिणाम होतो. बऱ्याच वेळा रात्रीचे तापमान 10 अंश से.पेक्षा कमी झाल्यानंतर दुपारचे तापमान 28 ते 30 अंश से.पर्यंत वाढते. रात्रीच्या व दिवसाच्या तापमानातील हा फरक बऱ्याच वेळा कमी तापमानाने होणाऱ्या नुकसानीपेक्षा जास्त घातक असतो. हवामानात जास्त आर्द्रता असताना थंडीची लाट आल्यास सकाळी बऱ्याच वेळा धुके राहते. पाने व घड त्यामुळे बहुतेकदा ओले राहतात. असे घड प्रथम थंडीमुळे व त्यानंतर दुपारच्या जास्त तापमानामुळे खराब होऊ शकतात.
सद्यःस्थितीत बहुतांश बागा या मण्यांची वाढ किंवा मण्यांत पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत आहेत. सध्याच्या हवामानाचा विचार केल्यास किमान तापमान 10 ते 15 अंश से. याच दरम्यान आहे. साधारणपणे या थंडीचा परिणाम द्राक्षवेलीवर दृश्य किंवा अदृश्य स्वरूपात दिसून येतो.
थंड हवामानाचा द्राक्ष वेलींवरील परिणाम ः
1) मुळांची वाढ मर्यादित होते किंवा नवीन मुळांची निर्मिती होत नाही. यामुळे पाने लहान राहतात, त्यांची जाडी कमी होते व शेंड्यांची वाढ पूर्णपणे थांबते.
2) वेलीची वाढ खुंटते, खोडाची जाडी कमी होते, विस्तार मर्यादित राहतो, उन्हात आल्यामुळे द्राक्षमण्यांचा रंग (तपकिरी) बदलतो.
3) पर्णरंध्रे बराच काळ बंद राहतात, प्रकाश संश्लेषण कमी होते, अन्नद्रव्यांचे वहन कमी होते, वेलीची उपासमार होते, त्यामुळे मण्यांचा आकार वाढत नाही व वाढ थांबलेली दिसून येते. परिणामी, द्राक्षाची प्रत बिघडते.
4) पोटॅश, कॅल्शिअम, फॉस्फरस या अवस्थेमध्ये अत्यंत आवश्यक असते, ते मण्यांत शोषले जात नाही, त्यामुळे त्यांच्या कमतरतेच्या विकृती द्राक्षमण्यांवर दिसून येतात.
5) सायटोकायनीनची उपलब्धता कमी होते, हरितद्रव्य पानात कमी असते. फेनॉलची निर्मिती वाढते. इथिलीनचे प्रमाण वाढते, त्यामुळे ऍन्थोसायनीनची निर्मिती मण्यांत होते. त्यामुळे रंगीत जातींमध्ये मण्यांना रंग चांगला प्राप्त होतो, या उलट पांढऱ्या द्राक्षांत पिंक बेरीजसारखी विकृती दिसून येते.
6) मण्यांत पाणी उतरण्याच्या वेळी पाणी जास्त प्रमाणात व ड्रीप्सवर असतील, तर द्राक्षमण्यांना चिरा पडू शकतात.
7) जास्त थंडी झाल्यास रोग व किडींचा प्रादुर्भाव जास्त होऊ शकतो.
पिंक बेरीज आणि द्राक्षमण्यांना चिरा पडणे -
थंड हवामान हे द्राक्षांसाठी बाधक आहे, यामुळे प्रामुख्याने पिंक बेरीज आणि द्राक्षमण्यांना चिरा पडणे यासारख्या शरीरशास्त्रीय विकृती आढळतात.
पिंक बेरीज -
ही विकृती थॉमसन सीडलेस व त्याचे क्लोन्स जसे तास-ए-गणेश, माणिक चमन इ.मध्ये दिसून येते. पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत जर कमाल तापमान हे 30 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त व किमान तापमान हे 10 अंश सेल्सिअसपेक्षा कमी असेल, तर द्राक्षमणी गुलाबी रंगाचे होतात. हे तापमान जास्त काळ टिकल्यास सर्वच मणी गुलाबी होतात. यालाच पिंक बेरीज विकृती म्हणून संबोधले जाते. या विकृतीमुळे निर्यातीमध्ये बाधा येते. ही विकृती येऊ नये यासाठी परिणामकारक संशोधन सध्यातरी झालेले नाही, तरीपण काही प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करून काही अंशी ही विकृती येण्याचे टाळता येऊ शकते.
उपाययोजना-
1) ही विकृती सर्वसाधारणपणे पाणी उतरण्याची अवस्था असणाऱ्या बागेमध्ये दिसून येते. ती टाळण्यासाठी वेलीची ऑक्टोबर छाटणी ही ऑक्टोबरच्या शेवटच्या आठवड्यात किंवा नोव्हेंबरच्या पहिल्या आठवड्यात करावी.
2) वेलीला पोटॅश या अन्नद्रव्याचे पोषण योग्य प्रमाणात द्यावे.
3) सायटोकायनीन या संजीवकांची मात्रा पाणी उतरण्याच्या वेळी द्यावी, की ज्यामुळे मण्यांत हरितद्रव्ये टिकून राहतील.
4) पाण्याचा जास्त ताण देऊ नये. मण्यांत पाणी उतरण्यास सुरवात झाल्यानंतर वेलीवर प्लॅस्टिक शेडनेटचे आच्छादन करावे किंवा घड पेपरमध्ये झाकावेत.
5) सेंद्रिय, गांडूळ, कंपोस्ट व हिरवळीच्या खताचा वापर करावा. सेंद्रिय पदार्थाची स्लरी द्यावी.
6) मण्यांची विरळणी एक किंवा दोनदाच करावी. मण्यांना इजा होणार नाही याची दक्षता घ्यावी.
द्राक्षमण्यांना चिरा पडणे ः
ही विकृती रंगीत जातींमध्ये जास्त प्रमाणात आढळते. ही विकृती मुख्यतः बागेत मण्यांत पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत सापेक्ष आर्द्रता वाढल्यामुळे दिसून येते. मुळांद्वारे पाणी शोषले जाते; परंतु पानांतून ते बाहेर पडत नाही, कारण वातावरणातील तापमान कमी व आर्द्रता जास्त असते, यामुळे हे पाणी ज्यामध्ये 16 टक्क्यांपेक्षा जास्त साखर आलेली असते, अशा मण्यांत शोषले जाते, त्यामुळे मण्यांत दाब वाढतो. हा दाब थांबवून ठेवण्यासाठी मण्यांचा आकार वाढत नाही. परिणामतः मण्याला भेगा पडतात व अशा मण्यातून साखर बाहेर पडते. यावर ऍस्परजिल्स, म्युकर, रायझोपर्स किंवा फेसोलियमसारख्या परोपजीवी बुरशी वाढतात व मणी सडून जातात.
उपाययोजना -
1) जास्त पाणी देण्याचे टाळावे.
2) ड्रीप्स वर न लावता जमिनीपासून एक फूट उंचीवर बांधाव्यात, जेणेकरून जास्त आर्द्रता तयार होणार नाही.
3) मण्यांची विरळणी योग्य प्रकारे करावी, जेणेकरून घड सुटसुटीत राहतील.
4) वेलीचा विस्तार मर्यादित ठेवावा, जास्त कॅनोपी ठेवू नये.
5) नो टिलेज पद्धतीचा वापर करावा, जेणेकरून पाण्याचा निचरा योग्य प्रकारे होईल.
द्राक्ष हे पीक प्रामुख्याने थंड हवामानाच्या प्रदेशातील आहे. साधारणपणे 40 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त तापमान झाल्यास द्राक्षांच्या वाढीवर परिणाम होतो, तसेच द्राक्षाच्या घडांवर पाऊस पडल्यास जास्त रोग व किडी येतात. काढणीनंतरही फळकूज वाढते, त्यामुळे द्राक्षाचे पीक उन्हाळ्यात किंवा पावसाळ्यात घेणे आपल्याकडे सोयीचे नसते. आपण उष्ण कटिबंधामध्ये आहोत. येथील हिवाळा थंड हवामानाच्या प्रदेशातील उन्हाळ्याप्रमाणे असतो म्हणूनच आपण द्राक्षाचे पीक हिवाळ्यात घेतो.नाशिक, सांगली, सोलापूर व पुणे या जिल्ह्यांमधील हिवाळ्यातील हवामान सर्वसाधारणपणे द्राक्षाच्या वाढीसाठी योग्य आहे. द्राक्षाच्या वाढीसाठी 15 ते 35 अंश तापमान योग्य मानले जाते; परंतु बऱ्याच वेळा आपण थंडीच्या लाटा अनुभवतो किंवा मागच्या आठवड्यातील तापमान पाहता किमान तापमान 10 अंश स. पेक्षा कमी होते. तापमान 10 अंश से.पेक्षा कमी झाल्यास द्राक्षाच्या वाढीवर परिणाम होतो. बऱ्याच वेळा रात्रीचे तापमान 10 अंश से.पेक्षा कमी झाल्यानंतर दुपारचे तापमान 28 ते 30 अंश से.पर्यंत वाढते. रात्रीच्या व दिवसाच्या तापमानातील हा फरक बऱ्याच वेळा कमी तापमानाने होणाऱ्या नुकसानीपेक्षा जास्त घातक असतो. हवामानात जास्त आर्द्रता असताना थंडीची लाट आल्यास सकाळी बऱ्याच वेळा धुके राहते. पाने व घड त्यामुळे बहुतेकदा ओले राहतात. असे घड प्रथम थंडीमुळे व त्यानंतर दुपारच्या जास्त तापमानामुळे खराब होऊ शकतात.
सद्यःस्थितीत बहुतांश बागा या मण्यांची वाढ किंवा मण्यांत पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत आहेत. सध्याच्या हवामानाचा विचार केल्यास किमान तापमान 10 ते 15 अंश से. याच दरम्यान आहे. साधारणपणे या थंडीचा परिणाम द्राक्षवेलीवर दृश्य किंवा अदृश्य स्वरूपात दिसून येतो.
थंड हवामानाचा द्राक्ष वेलींवरील परिणाम ः1) मुळांची वाढ मर्यादित होते किंवा नवीन मुळांची निर्मिती होत नाही. यामुळे पाने लहान राहतात, त्यांची जाडी कमी होते व शेंड्यांची वाढ पूर्णपणे थांबते.
2) वेलीची वाढ खुंटते, खोडाची जाडी कमी होते, विस्तार मर्यादित राहतो, उन्हात आल्यामुळे द्राक्षमण्यांचा रंग (तपकिरी) बदलतो.
3) पर्णरंध्रे बराच काळ बंद राहतात, प्रकाश संश्लेषण कमी होते, अन्नद्रव्यांचे वहन कमी होते, वेलीची उपासमार होते, त्यामुळे मण्यांचा आकार वाढत नाही व वाढ थांबलेली दिसून येते. परिणामी, द्राक्षाची प्रत बिघडते.
4) पोटॅश, कॅल्शिअम, फॉस्फरस या अवस्थेमध्ये अत्यंत आवश्यक असते, ते मण्यांत शोषले जात नाही, त्यामुळे त्यांच्या कमतरतेच्या विकृती द्राक्षमण्यांवर दिसून येतात.
5) सायटोकायनीनची उपलब्धता कमी होते, हरितद्रव्य पानात कमी असते. फेनॉलची निर्मिती वाढते. इथिलीनचे प्रमाण वाढते, त्यामुळे ऍन्थोसायनीनची निर्मिती मण्यांत होते. त्यामुळे रंगीत जातींमध्ये मण्यांना रंग चांगला प्राप्त होतो, या उलट पांढऱ्या द्राक्षांत पिंक बेरीजसारखी विकृती दिसून येते.
6) मण्यांत पाणी उतरण्याच्या वेळी पाणी जास्त प्रमाणात व ड्रीप्सवर असतील, तर द्राक्षमण्यांना चिरा पडू शकतात.
7) जास्त थंडी झाल्यास रोग व किडींचा प्रादुर्भाव जास्त होऊ शकतो.
पिंक बेरीज आणि द्राक्षमण्यांना चिरा पडणे -
थंड हवामान हे द्राक्षांसाठी बाधक आहे, यामुळे प्रामुख्याने पिंक बेरीज आणि द्राक्षमण्यांना चिरा पडणे यासारख्या शरीरशास्त्रीय विकृती आढळतात.
पिंक बेरीज -
ही विकृती थॉमसन सीडलेस व त्याचे क्लोन्स जसे तास-ए-गणेश, माणिक चमन इ.मध्ये दिसून येते. पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत जर कमाल तापमान हे 30 अंश सेल्सिअसपेक्षा जास्त व किमान तापमान हे 10 अंश सेल्सिअसपेक्षा कमी असेल, तर द्राक्षमणी गुलाबी रंगाचे होतात. हे तापमान जास्त काळ टिकल्यास सर्वच मणी गुलाबी होतात. यालाच पिंक बेरीज विकृती म्हणून संबोधले जाते. या विकृतीमुळे निर्यातीमध्ये बाधा येते. ही विकृती येऊ नये यासाठी परिणामकारक संशोधन सध्यातरी झालेले नाही, तरीपण काही प्रतिबंधात्मक उपाययोजना करून काही अंशी ही विकृती येण्याचे टाळता येऊ शकते.
उपाययोजना-
1) ही विकृती सर्वसाधारणपणे पाणी उतरण्याची अवस्था असणाऱ्या बागेमध्ये दिसून येते. ती टाळण्यासाठी वेलीची ऑक्टोबर छाटणी ही ऑक्टोबरच्या शेवटच्या आठवड्यात किंवा नोव्हेंबरच्या पहिल्या आठवड्यात करावी.
2) वेलीला पोटॅश या अन्नद्रव्याचे पोषण योग्य प्रमाणात द्यावे.
3) सायटोकायनीन या संजीवकांची मात्रा पाणी उतरण्याच्या वेळी द्यावी, की ज्यामुळे मण्यांत हरितद्रव्ये टिकून राहतील.
4) पाण्याचा जास्त ताण देऊ नये. मण्यांत पाणी उतरण्यास सुरवात झाल्यानंतर वेलीवर प्लॅस्टिक शेडनेटचे आच्छादन करावे किंवा घड पेपरमध्ये झाकावेत.
5) सेंद्रिय, गांडूळ, कंपोस्ट व हिरवळीच्या खताचा वापर करावा. सेंद्रिय पदार्थाची स्लरी द्यावी.
6) मण्यांची विरळणी एक किंवा दोनदाच करावी. मण्यांना इजा होणार नाही याची दक्षता घ्यावी.
द्राक्षमण्यांना चिरा पडणे ः
ही विकृती रंगीत जातींमध्ये जास्त प्रमाणात आढळते. ही विकृती मुख्यतः बागेत मण्यांत पाणी उतरण्याच्या अवस्थेत सापेक्ष आर्द्रता वाढल्यामुळे दिसून येते. मुळांद्वारे पाणी शोषले जाते; परंतु पानांतून ते बाहेर पडत नाही, कारण वातावरणातील तापमान कमी व आर्द्रता जास्त असते, यामुळे हे पाणी ज्यामध्ये 16 टक्क्यांपेक्षा जास्त साखर आलेली असते, अशा मण्यांत शोषले जाते, त्यामुळे मण्यांत दाब वाढतो. हा दाब थांबवून ठेवण्यासाठी मण्यांचा आकार वाढत नाही. परिणामतः मण्याला भेगा पडतात व अशा मण्यातून साखर बाहेर पडते. यावर ऍस्परजिल्स, म्युकर, रायझोपर्स किंवा फेसोलियमसारख्या परोपजीवी बुरशी वाढतात व मणी सडून जातात.
उपाययोजना -
1) जास्त पाणी देण्याचे टाळावे.
2) ड्रीप्स वर न लावता जमिनीपासून एक फूट उंचीवर बांधाव्यात, जेणेकरून जास्त आर्द्रता तयार होणार नाही.
3) मण्यांची विरळणी योग्य प्रकारे करावी, जेणेकरून घड सुटसुटीत राहतील.
4) वेलीचा विस्तार मर्यादित ठेवावा, जास्त कॅनोपी ठेवू नये.
5) नो टिलेज पद्धतीचा वापर करावा, जेणेकरून पाण्याचा निचरा योग्य प्रकारे होईल.
प्रदूषण कमी करण्यासाठी पॉलिमेरिक पदार्थ उपयुक्त
वाढत्या शहरीकरणाबरोबरच हवेतील कर्बवायूचे प्रदूषण हा महत्त्वाचा प्रश्न झाला आहे. जागतिक तापमानवाढीमध्ये या हरितगृह वायूचा मोठा वाटा आहे. उद्योग आणि वाढत्या वाहनसंख्येमुळे कार्बन- डाय-ऑक्साईड वायूचे प्रदूषण वाढत आहे. या उद्योगाच्या आणि वाहनाच्या नळकांड्यातून बाहेर पडणाऱ्या कर्बवायूला, तसेच हवेतील वेगळे करणारे तंत्रज्ञान शोधल्याचा दावा अमेरिकेतील लॉकर हायड्रोकार्बन संशोधन संस्था आणि दक्षिण कॅलिफोर्निया विद्यापीठातील संशोधकांनी केला आहे. त्यामुळे प्रदूषणामध्ये घट होणार असून, महानगरांतील वातावरण सुधारणे शक्य होणार आहे. हे संशोधन अमेरिकन रसायन सोसायटीच्या संशोधनत्रिकेमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहे. ज्या वातावरणात आर्द्रतेचे प्रमाण जास्त असल्यास कार्बन- डाय-ऑक्साईड वेगळा करणे शक्य आहे.
21 व्या शतकामध्ये कर्बवायूच्या उत्सर्जनाचा प्रश्न फार गंभीर होत आहे. यावर उपाय शोधण्यासाठी अलेन जोइपार्ट, जी. के. सूर्या प्रकाश, जॉर्ज ए. ओलाह आणि सहकाऱ्यांनी हे संशोधन केले आहे. सध्या प्रचलित असलेल्या कर्बवायू वेगळे करण्याच्या पद्धती या अधिक ऊर्जा वापरणाऱ्या असून त्यांचे तोटेही आढळून आलेले आहेत. या त्रुटी कमी करण्यासाठी स्वस्त असणाऱ्या पॉलिमेरिक घन पदार्थाचा वापर करण्यात आला आहे. त्यातील पॉलिइथिलिनीअमाइन या घटकांमुळे कर्बवायू शोषणाचे प्रमाण आर्द्रतायुक्त हवेमध्ये अधिक असल्याचे आढळले आहे.
या पदार्थाचे वैशिष्ट्य म्हणजेच शोषण केलेला कर्बवायू हे अन्य कारणासाठी वापरता येऊ शकतो किंवा पर्यावरणातून कायमचा वेगळा करता येऊ शकतो. त्यामुळे या कर्बवायूचा पुनर्वापर करणे शक्य होते.
संशोधकांनी सांगितले, की हे घटक पाण्यात, हवेत आणि कारखान्याच्या धुरांच्या चिमण्यांमध्येही वापरता येतात.
...असे आहे संशोधन
संशोधकांनी पॉलिअमाइन आधारित पुनर्वापर योग्य घन शोषक पदार्थाची निर्मिती केली आहे. हे घटक अत्यंत कमी तीव्रतेच्या कर्बवायूचे शोषण करू शकतात. पूर्वी वापरात असलेले शोषक हे केवळ जास्त तीव्रतेच्या कर्बवायूचे शोषण करू शकत असत. त्यामुळे त्यांचा वापर केवळ उद्योगातून उत्सर्जित होणाऱ्या कर्बवायूसाठी करता येत असे. मात्र या नव्या शोषक पदार्थामुळे उद्योगातून, वाहनातून उत्सर्जित होणाऱ्या कर्बवायूबरोबरच हवेतील प्रदूषण कमी करणे शक्य होणार आहे. या पदार्थाचा आणि गोळा केलेल्या कर्बवायूचा पुनर्वापर करणे शक्य असल्याने हे घटक अत्यंत स्वस्त पडणार आहेत.
Ref.: http://www.agrowon.com/Agrowon/20120111/5533484554183119211.htm
21 व्या शतकामध्ये कर्बवायूच्या उत्सर्जनाचा प्रश्न फार गंभीर होत आहे. यावर उपाय शोधण्यासाठी अलेन जोइपार्ट, जी. के. सूर्या प्रकाश, जॉर्ज ए. ओलाह आणि सहकाऱ्यांनी हे संशोधन केले आहे. सध्या प्रचलित असलेल्या कर्बवायू वेगळे करण्याच्या पद्धती या अधिक ऊर्जा वापरणाऱ्या असून त्यांचे तोटेही आढळून आलेले आहेत. या त्रुटी कमी करण्यासाठी स्वस्त असणाऱ्या पॉलिमेरिक घन पदार्थाचा वापर करण्यात आला आहे. त्यातील पॉलिइथिलिनीअमाइन या घटकांमुळे कर्बवायू शोषणाचे प्रमाण आर्द्रतायुक्त हवेमध्ये अधिक असल्याचे आढळले आहे.
या पदार्थाचे वैशिष्ट्य म्हणजेच शोषण केलेला कर्बवायू हे अन्य कारणासाठी वापरता येऊ शकतो किंवा पर्यावरणातून कायमचा वेगळा करता येऊ शकतो. त्यामुळे या कर्बवायूचा पुनर्वापर करणे शक्य होते.
संशोधकांनी सांगितले, की हे घटक पाण्यात, हवेत आणि कारखान्याच्या धुरांच्या चिमण्यांमध्येही वापरता येतात.
...असे आहे संशोधन
संशोधकांनी पॉलिअमाइन आधारित पुनर्वापर योग्य घन शोषक पदार्थाची निर्मिती केली आहे. हे घटक अत्यंत कमी तीव्रतेच्या कर्बवायूचे शोषण करू शकतात. पूर्वी वापरात असलेले शोषक हे केवळ जास्त तीव्रतेच्या कर्बवायूचे शोषण करू शकत असत. त्यामुळे त्यांचा वापर केवळ उद्योगातून उत्सर्जित होणाऱ्या कर्बवायूसाठी करता येत असे. मात्र या नव्या शोषक पदार्थामुळे उद्योगातून, वाहनातून उत्सर्जित होणाऱ्या कर्बवायूबरोबरच हवेतील प्रदूषण कमी करणे शक्य होणार आहे. या पदार्थाचा आणि गोळा केलेल्या कर्बवायूचा पुनर्वापर करणे शक्य असल्याने हे घटक अत्यंत स्वस्त पडणार आहेत.
Ref.: http://www.agrowon.com/Agrowon/20120111/5533484554183119211.htm
मक्यातील प्रतिकारकतेला मदत करणारी जैवरसायने ओळखली
प्रत्येक पिकाची किडी-रोगांशी लढण्यासाठी स्वतंत्र अशी प्रतिकारशक्ती असते. किडी-रोगांचा प्रादुर्भाव झाल्यानंतर वनस्पतीच्या अंतर्गत जैवरासायनिक बदल घडून येतात. मक्यामधील किडी-रोगांची ओळख पटवणाऱ्या जैवरासायनिक प्रतिक्रियेची ओळख पटवण्यात गेनसव्हिले येथील अमेरिकी कृषी विभागाच्या संशोधकांना यश आले आहे. तसेच, मक्यावर झालेल्या बुरशीच्या हल्ल्याची माहिती प्रतिकारक संस्थांना पुरवणारे प्रथिन ZmPep1 सुद्धा ओळखण्यात आले आहे. वेळेवर मिळालेल्या माहितीमुळे या किडी-रोगांचा प्रतिकार करणे शक्य होते.
अमेरिकेतील फ्लोरिडातील कृषी संशोधन संस्थेतील संशोधक फात्मा कॅपलान आणि वनस्पती शास्त्रज्ञ एरिक शेमेल्झ यांनी मक्यातील प्रतिकारशक्तीसंबंधी संशोधन केले आहे. या संशोधनामुळे कीड-रोगाच्या प्रतिकारकतेबरोबरच ताण सहनशीलतेच्या मक्यातील यंत्रणेच्या कार्यप्रणाली समजणे शक्य होणार आहे. शेमेल्झ यांनी सांगितले, की वनस्पतीमध्ये सेंद्रिय घटकांत आढळणारे झीलेक्सिन आणि कौरालेक्सिन हे रासायनिक घटक वेगळे करण्यात आले आहेत. यापूर्वी कापूस, टोमॅटो यासारख्या पिकांमध्ये टरपेन या घटकावर अधिक संशोधन झाले आहे. टरपेनचे वनस्पतीमधील प्रमाण वाढवण्यासाठी संशोधक प्रयत्न करत होते. मात्र, टरपेन हे रोगासंदर्भात प्रतिक्रिया देण्यापेक्षा पाने खाणाऱ्या किडींसाठी चांगली प्रतिक्रिया देऊ शकते.
एआरएसच्या संशोधकांनी रसायन तज्ज्ञ जेम्स रोक्का यांच्यासह मक्यातील न्युक्लिअर चुंबकीय रेझोनन्स इमेजिंग तंत्रज्ञानाचा वापर करून ही दोन मूलद्रव्ये वेगळी केली आहेत.
प्रयोगामध्ये फायटोलेक्सिनच्या कुळातील कौरालेक्सिनचे ऍन्थ्रक्नोज स्टॉक रॉट (Colletotrichum graminicola) या रोगाच्या वाढीला प्रतिकार करण्यामध्ये 90 टक्के मदत केल्याचे आढळले आहे, तसेच झोलेक्सिन या मूलद्रव्याने अफ्लाटॉक्सिनमुळे वाढणाऱ्या ऍस्परगिलस फ्लाउस या बुरशीची वाढ रोखण्यामध्ये 80 टक्के मदत केली आहे. मक्यामध्ये या दोन्ही रोगांमुळे मोठ्या प्रमाणात उत्पादनात घट येत असते. तसेच, प्रयोगशाळेतील प्रयोगामध्ये युरोपियन मका पोखरणाऱ्या अळीच्या खाण्यावरही कौरालेक्सिनच्या वाढीमुळे अटकाव करणे शक्य झाले आहे.
हे संशोधन ऍग्रिकल्चरल रिसर्च मॅगझीनमध्ये जानेवारीच्या अंकात प्रकाशित करण्यात आले आहे.
http://www.agrowon.com/Agrowon/20120111/5111187827865094317.htm
अमेरिकेतील फ्लोरिडातील कृषी संशोधन संस्थेतील संशोधक फात्मा कॅपलान आणि वनस्पती शास्त्रज्ञ एरिक शेमेल्झ यांनी मक्यातील प्रतिकारशक्तीसंबंधी संशोधन केले आहे. या संशोधनामुळे कीड-रोगाच्या प्रतिकारकतेबरोबरच ताण सहनशीलतेच्या मक्यातील यंत्रणेच्या कार्यप्रणाली समजणे शक्य होणार आहे. शेमेल्झ यांनी सांगितले, की वनस्पतीमध्ये सेंद्रिय घटकांत आढळणारे झीलेक्सिन आणि कौरालेक्सिन हे रासायनिक घटक वेगळे करण्यात आले आहेत. यापूर्वी कापूस, टोमॅटो यासारख्या पिकांमध्ये टरपेन या घटकावर अधिक संशोधन झाले आहे. टरपेनचे वनस्पतीमधील प्रमाण वाढवण्यासाठी संशोधक प्रयत्न करत होते. मात्र, टरपेन हे रोगासंदर्भात प्रतिक्रिया देण्यापेक्षा पाने खाणाऱ्या किडींसाठी चांगली प्रतिक्रिया देऊ शकते.
एआरएसच्या संशोधकांनी रसायन तज्ज्ञ जेम्स रोक्का यांच्यासह मक्यातील न्युक्लिअर चुंबकीय रेझोनन्स इमेजिंग तंत्रज्ञानाचा वापर करून ही दोन मूलद्रव्ये वेगळी केली आहेत.
प्रयोगामध्ये फायटोलेक्सिनच्या कुळातील कौरालेक्सिनचे ऍन्थ्रक्नोज स्टॉक रॉट (Colletotrichum graminicola) या रोगाच्या वाढीला प्रतिकार करण्यामध्ये 90 टक्के मदत केल्याचे आढळले आहे, तसेच झोलेक्सिन या मूलद्रव्याने अफ्लाटॉक्सिनमुळे वाढणाऱ्या ऍस्परगिलस फ्लाउस या बुरशीची वाढ रोखण्यामध्ये 80 टक्के मदत केली आहे. मक्यामध्ये या दोन्ही रोगांमुळे मोठ्या प्रमाणात उत्पादनात घट येत असते. तसेच, प्रयोगशाळेतील प्रयोगामध्ये युरोपियन मका पोखरणाऱ्या अळीच्या खाण्यावरही कौरालेक्सिनच्या वाढीमुळे अटकाव करणे शक्य झाले आहे.
हे संशोधन ऍग्रिकल्चरल रिसर्च मॅगझीनमध्ये जानेवारीच्या अंकात प्रकाशित करण्यात आले आहे.
http://www.agrowon.com/Agrowon/20120111/5111187827865094317.htm
Subscribe to:
Posts (Atom)